MOWA JAKO AKT
Mowa odgrywa poważną rolę w społecznych kontaktach człowieka z innymi ludźmi. Kontakty te są możliwe dzięki umiejętności mówienia i rozumienia tekstów słownych. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowanie się i rozwoju jego osobowości w ogóle. Dzięki rozumieniu mowy poznaje ono otaczający go świat; dzięki umiejętności mówienia jest wstanie wyrazić swoje uczucia i spostrzeżenia. Mowa, czyli porozumiewanie się językowe, jest istotnym czynnikiem w regulacji stosunków człowieka z otoczeniem. Jest zaliczana do wyższych procesów psychicznych; dziecko przyswaja ją w procesie uczenia się, obowiązującego systemu językowego i jest ona wytworem kontaktów społecznych między ludźmi.
Mowa jest czynnością niezwykle złożoną, jej opanowanie determinuje splot czynników wewnętrznych i zewnętrznych dających w każdym konkretnym przypadku specyficzny układ.
Do czynników warunkujących rozwój mowy należy zaliczyć:
- prawidłowo ukształtowany obwodowy narząd mowy,
- prawidłowo ukształtowany ośrodkowy układ nerwowy,
- prawidłowo funkcjonujący narząd słuchu,
- prawidłowy rozwój umysłowy,
- prawidłowe warunki środowiskowe i wychowawcze.
Uszkodzenie słuchu powoduje zubożenie języka nie dlatego, że zmniejsza w ogóle możliwości nabywania kompetencji językowych, ale dlatego, że możliwości uczenia się języka pojawiają się u dzieci zbyt późno – wtedy, gdy ich okres gotowości uczenia się, tzw. okres największej plastyczności już minął. Bardzo duże znaczenie przy powstawaniu zaburzeń mowy ma wiek, w którym nastąpiło obniżenie słyszalności. Im wcześniej nastąpiło uszkodzenie słuchu, tym większym zahamowaniom ulega rozwój mowy, ponieważ na wskutek obniżonej słyszalności dziecko odbiera słowa zniekształcone i w takiej formie przyswaja je sobie i odtwarza. Prowadzi to z czasem do wytworzenia się mowy zniekształconej, agramatycznej i z ubogim słownictwem.
